Synagoge Shomre Hadas

BEWAKERS VAN HET GELOOF

De Shomre Hadas synagoge is het gebedshuis van de modern orthodoxe joodse gemeenschap Shomre Hadas (vertaald: Bewakers van het geloof). In 1893 wordt op een braakliggend perceel in de Bouwmeestersstraat in Antwerpen een synagoge gebouwd in opdracht van afstammelingen van joden uit Nederland. De synagoge krijgt daardoor de bijnaam 'Hollandse synagoge'.

Het bouwproces kent een lange en ingewikkelde geschiedenis, maar rond 1890 wordt het ontwerp in oriëntaalse stijl van Joseph Hertogs (1861-1930) uitgevoerd. Hij neemt evenwel het ontwerp van zijn voorganger, architect Ernest Stordiau (1855-1937), grotendeels over. Aan de vooravond van het Joodse nieuwjaar wordt op 7 september 1893 de synagoge plechtig ingehuldigd.

In 1944 wordt het gebouw zwaar beschadigd tijdens de bombardementen op Antwerpen door Duitse V-bommen. Veertien jaar later, in 1958, wordt het gebouw gerenoveerd. Sinds 1976 is de synagoge beschermd als monument.

RESTAURATIE

In maart 2016 maakt Vlaams minister-president Geert Bourgeois vier miljoen euro vrij voor de restauratie van twee belangrijke joodse synagogen in Antwerpen: de grote synagoge Machsike Hadass in de Oostenstraat en Shomre Hadas in de Bouwmeestersstraat. Shomre Hadas had dan ook dringend nood aan een grondige restauratie.

Reeds bij de bouw van de synagoge in 1891 weet architect Joseph Hertogs dat de ondergrond waarop de synagoge komt te staan niet overal even stabiel is. Dwars onder het perceel loopt namelijk een zijkanaal van de slotgracht rond de Spaande vesten. Architect Hertogs laat daarom een deel van het gebouw stutten door houten palen. In 2016 blijken deze houten palen ingerot en dreigt de synagoge door de instabiliteit van de fundering in twee te scheuren. Daarnaast is door de scheurvorming water beginnen insijpelen in het gebouw. Een deel van het plafond komt hierdoor in 2014 naar beneden. De synagoge wordt gesloten.

In 2017 start Steenmeijer architecten met de restauratie van het gebouw. In een eerste belangrijke fase wordt de instabiliteit van de fundering aangepakt. Dit gebeurt door nieuwe ondergrondse steunpalen te plaatsen en deze met elkaar te verbinden waarop de muren kunnen rusten.

Na het stabiliseren van het gebouw werden de vloeren teruggeplaatst en gestart met de restauratie van de buitenkant van de synagoge. De exterieurfase hield zowel de restauratie van de gevels, als de glas-in-loodramen en het plaatsen van voorzetbeglazing en de daken in. De blikvanger is de koperen bekleding op de koepelvormige daken.

Alvorens te starten met de interieurrestauratie werd de synagoge op energetisch vlak geanalyseerd en werden bijgevolg nieuwe technieken in het gebouw geïmplementeerd. Zo werd de synagoge voorzien van een nieuwe elektrische- en verwarmingsinstallatie. Als ook werden de prachtige messing luchters en lichtarmaturen onder handen genomen. Na een grondige reiniging en restauratie werden deze zorgvuldig teruggeplaatst nadat alle schilderwerken in het gebouw werden afgerond.

Tijdens de interieurrestauratie kon a.d.h.v. een grootschalig en intens kleurenonderzoek, waarbij zowel stratigrafisch als vergelijkend onderzoek werd uitgevoerd, de originele verflagen uit 1893 achterhaald worden. Ons enthousiast bouwteam, vele kleurenanalyses en ontelbare verfmengsels en verfstalen hebben er mede voor gezorgd dat het rijke kleurenpallet terug in ere werd hersteld en de synagoge terug in zijn oorspronkelijke glorie kan schitteren.
Naast het schilderwerk van de muren en plafonds werd onder meer de authentieke houtimitatieschildering van de hoofddeuren van de gebedsruimte achterhaald en teruggebracht. Als ook werden de koepels van de Heilige ark na stratigrafisch onderzoek opnieuw voorzien van een schitterende vergulding.

Na een heus traject van 7 jaar is de Hollandse synagoge nu volledig gerestaureerd en werd het monument klaargestoomd voor de toekomst.

BEHEERSPLAN

Het beheersplan voor de synagoge Shomre Hadas is in de zomer van 2020 goedgekeurd.

• Jan Van Aelst Stabiliteitsingenieurs voor de stabiliteit.
• Studieburo Herelixka nv voor de technieken.