KBC-toren

Antwerpen

Opdrachtgever KBC-Bank nv
Periode 2010 - 2015
Status gevelrestauratie afgerond
Omschrijving

De eerste wolkenkrabber van Europa

De Boerentoren wordt tussen 1929 en 1931 gebouwd op het bouwblok Schoenmarkt-Eiermarkt-Beddenstraat dat in 1914 door de Duitsers in puin was geschoten. In 1919 zette de stad Antwerpen de eerste stappen om dit stuk braakland opnieuw leven te geven. Bovendien komt de wereldtentoonstelling in 1930 naar Antwerpen en dat versterkt in de jaren 1920 de gedachte dat de stad nood heeft aan een nieuw prestigieus project aan Meirbrug.

Bij de realisatie van de Boerentoren worden drie architecten betrokken: Emiel Van Averbeke, Jan Vanhoenacker en Jos Smolderen. Zij ontwerpen dit gigantische art deco gebouw voor de Algemeene Bankvereeniging. Het gebouw wordt opgetrokken met een heldere vormgeving en een uitgesproken monumentaliteit. De architecten hanteren een sobere art deco architectuur.

Het is een revolutionair project in Antwerpen, niet alleen in omvang, maar ook door de toegepaste technieken. De constructie van de KBC-toren is een volledig ingebouwd staalskelet, bekleed met parement in witte natuursteen. In het buitenland kende het staalskelet reeds verschillende toepassingen, maar voor Antwerpen is het de allereerste keer dat een architect zich eraan waagt.

Diagnose - corrosie als boosdoener

Nadat Monumentenwacht in 2010 ernstige scheurvorming en omvangrijke natuursteenschade vaststelt, start Steenmeijer Architecten i.s.m. Triconsult een grondig onderzoek. Hierin wordt bevestigd wat in het verleden reeds werd vermoed: de opgetreden schade is het gevolg van corrosie van de achterliggende staalstructuur. De herstellingen uit het verleden werden telkens te niet gedaan door het voortschrijdend corrosieproces. Zolang het corrosieproces niet stopt, is een duurzame herstelling niet mogelijk zijn.

Restauratie - kathodische bescherming

De Boerentoren krijgt daarop in 2014 een omvangrijke gevelrestauratie. De restauratie bestaat uit twee grote onderdelen. Het eerste bestaat uit het aanbrengen van actieve kathodische bescherming om de corrosie van de achterliggende staalstructuur een halt toe te roepen. Het tweede is de restauratie van de gevelbekleding in witte natuursteen die – plaatselijk zwaar – beschadigd is door de corrosie van de staalstructuur.

Het aanbrengen van een actieve kathodische bescherming blijkt de oplossing te zijn voor het stoppen van het corrosieproces. Bij deze techniek worden de chemische reacties van het corrosieproces gestuurd door er een minimale stroom op te leggen. Een beschermingssysteem van inerte anodes, die met een stroombron worden aangesloten op het staal, wordt in de gevel aangebracht. In totaal worden meer dat 9000 van dergelijke anodes ingeboord, met elkaar verbonden door meer dan 18 kilometer bekabeling, en weggewerkt in de voegen.

Kathodische bescherming wordt in 2014 reeds op grote schaal toegepast bij zeeschepen, pijpleidingen, kademuren en offshore platforms. Maar deze techniek wordt bij de restauratie van de Boerentoren voor het eerst in België op grote schaal toegepast voor een gebouw met een staalstructuur en bekleed met natuursteen. Ondertussen zijn er talrijke voorbeelden in de bouwsector.

CHE-rapport

In 2020 schreef Steenmeijer architecten ook het CHE-rapport voor het gebouw.

In samenwerking met

Triconsult nv.

Copyright foto's: KBC Historisch archief (eigentijdse foto’s 1929-1931), Steenmeijer Architecten, Vogel KB en Toon Grobet.